Με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα Ποίησης,  η   ομιλία  της   Γεωργίας  Γιαμπουράνη, ένα από τα ιδρυτικά μέλη της ομάδας μας. 

Η ΑΠΟΣΤΟΛΗ ΤΗΣ ΠΟΙΗΣΗΣ  Σ΄ ΕΝΑΝ ΚΟΣΜΟ ΠΟΥ ΣΩΠΑΙΝΕΙ

                                                                      Ομιλία  της Γεωργίας  Γιαμπουράνη  στην Εταιρεία  Κορινθίων Συγγραφέων,                                                                                                                                                      Κόρινθος  30  Mαρτίου  2024

                                                                                               

                                                                                                                                                                                                                   Αρχικά θα ήθελα να ευχαριστήσω  την  Εταιρεία  Κορινθίων Συγγραφέων και ιδιαίτερα την κα  Δήμητρα Τσεπεντζή, για την πρόσκληση που έλαβα  για να μιλήσω  σε  αυτό το ξεχωριστό αφιέρωμα για την ποίηση. 

Παρ' όλες τις προηγούμενες συμμετοχές μου  σε διάφορες εκδηλώσεις  αναγνώσεων  ποιημάτων  στην περιοχή μας, αισθάνομαι ιδιαίτερη χαρά, καθώς  είναι  η πρώτη  φορά που μιλάω  για  την ποίηση,   στο  νομό  που γεννήθηκα.  Νομίζω,  ότι κάτι   ιδιαίτερο  συμβαίνει  με τα μέρη μας,   κάτι  πιο υπαρξιακό  και   μεταφυσικό,   που  σε  οδηγεί σε έναν  πιο βαθύ στοχασμό, που  δεν  μπορεί να  ειπωθεί εύκολα με λέξεις.    

 Εδώ  λοιπόν,  σε   αυτή  την πόλη,  στην  ''Αφνειό    Κόρινθο΄΄ που είναι ο κλήρος  του Ήλιου, με προστάτη  τον Απόλλωνα, όπως  μας έλεγε  ο  αείμνηστος συγγραφέας και αγαπημένος  μας  θείος, Νίκος  Αντώνιου, καλούμαι να μιλήσω   για την ιερή  αποστολή  της ποίησης,  σε  ''έναν  κόσμο  που σωπαίνει''.

 Ένα πολύ  κρίσιμο  θέμα,  σε μια άκρως μεταβατική  εποχή,   όπου κανένας   δεν ξέρει  που θα οδηγηθεί  το μέλλον της  ανθρωπότητας.

 Όταν  αποδέχτηκα  την  πρόταση  της κας Τσεπεντζή να   μιλήσω για την ποίηση, προβληματιζόμουν για τον τίτλο  που   θα έδινα στην ομιλία  μου.   Την  Καθαρά  Δευτέρα  λοιπόν, βρισκόμουν  στο  Πόρτο  Ράφτη, ένα όμορφο μέρος  κοντά  στην  Αθήνα,  όταν εκφράζοντας    δυνατά   αυτόν  τον προβληματισμό  στο  σύζυγό  μου,  λέγοντάς του, ότι  η ποίηση έχει μια  Κοινωνική  Αποστολή  και πρέπει  πάνω σε αυτό να σκεφτώ   και να  δώσω έναν τίτλο,  καθώς  ψιθύρισα  τη φράση ''Η αποστολή της ποίησης σε έναν κόσμο που…''   η μικρή μας  Νεκταριλένα,   μόλις  9 ετών  είπε:   ''Σε ένα  κόσμο δυσοσμίας!''

 Η  έκπληξή μου  ήταν  μεγάλη  και βεβαίως τη  ρώτησα,  πώς  σκέφτηκε κάτι τέτοιο…   Και μου απάντησε πολύ φυσικά,  ''μα  μυρίζουν  πολύ  άσχημα  τα σκουπίδια! ''

 Και εκεί αναρωτήθηκα:  Αν  οι πράξεις των ανθρώπων  έβγαζαν  μυρωδιά, πώς θα μύριζε   η ατμόσφαιρα; Πώς  φαντάζει  στα μάτια των παιδιών,  άραγε ο  κόσμος μας;

 Είναι  γεγονός  ότι  ζούμε  σε μια εποχή  έκπτωσης  όλων των αξιών.  Ότι βιώνουμε καθημερινά  μια βαθιά  ανθρωπιστική, οικονομική, πολιτική  και πρωτίστως  αξιακή κρίση.  

 Ο άνθρωπος αισθάνεται μια απογοήτευση  για την  ανθρώπινη πορεία, θολά  και  αόριστα νιώθει  ότι κάτι δεν πάει καλά,  χωρίς να  αντιλαμβάνεται  πάντα τις πραγματικές  αιτίες, αφού  δεν  μαθαίνει  ποτέ  όλες τις αλήθειες  για  το  τι  συμβαίνει πραγματικά.

Ένας  ταραγμένος  κόσμος  από  παντού.

Πόλεμοι, παιδιά τραυματισμένα χωρίς νερό και φαγητό, τρομοκρατικά  χτυπήματα, μόλυνση του περιβάλλοντος,   αύξηση της νοσηρότητας,  ξαφνικοί θάνατοι,  φτωχοποίηση ακόμα και στις πιο ανεπτυγμένες χώρες της προηγμένης Ευρώπης, στέρηση βασικών αναγκών για μια αξιοπρεπή ζωή, καθημερινή βία, εγκληματικότητα, διαφθορά, παραπλάνηση, ατιμωρησία, συγκάλυψη ολέθριων εγκλημάτων,  διαστρέβλωση της αλήθειας, καταπάτηση θεμελιωδών αρχών της Βιοηθικής, της Δημοκρατίας και της Ανθρώπινης Αξιοπρέπειας , που ο άνθρωπος κατέκτησε με αίμα και αγώνες.

Ο  Ελύτης  ως  αυθεντικός ποιητής  με ενόραση,  που  ήθελε να προλάβει το κακό,   με αφορμή  τη  βράβευσή  του  με το Νόμπελ Λογοτεχνίας   το 1979,  είχε  δηλώσει  τα  εξής:

 ''Ήδη σας το είπα. Είναι η βαρβαρότητα. Τη βλέπω να ΄ρχεται μεταμφιεσμένη, κάτω από άνομες συμμαχίες και προσυμφωνημένες υποδουλώσεις. Δεν θα πρόκειται για τους φούρνους του Χίτλερ ίσως, αλλά για μεθοδευμένη και οιονεί επιστημονική καθυπόταξη του ανθρώπου.    Οπότε αναρωτιέται κανείς: Γιατί  παλεύουμε νύχτα μέρα κλεισμένοι στα εργαστήριά μας; Παλεύουμε για ένα τίποτα, που ωστόσο είναι το παν.  Είναι οι δημοκρατικοί θεσμοί, που όλα δείχνουν ότι δεν θα αντέξουν για πολύ. Είναι η ποιότητα, που γι΄ αυτή δεν δίνει κανείς πεντάρα. Είναι η οντότητα του ατόμου, που βαίνει προς την ολική της έκλειψη.''

 Σε  αυτόν  λοιπόν  τον ταραγμένο  κόσμο, που  δεν  μπορείς πλέον   εύκολα  να  διακρίνεις τον εχθρό,  ζει  ο σύγχρονος άνθρωπος, μέσα   σε    αφόρητες  υποχρεώσεις  και στους ατέλειωτους φόρους-χαράτσια, που  του  έχουν  επιβληθεί.  Αγκαλιά  με την τεχνολογία,  τείνει να  ζει  όλο και πιο απρόσωπα, καθηλωμένος  σε μια απομόνωση, δικτυωμένος  ωστόσο με όλα, τη φύση, τη μουσική, τη  ζωγραφική,  μέχρι  και  τον έρωτα…  αλλά  όλα  μέσα από μια οθόνη.  Μια  εικονική πραγματικότητα, όπου   δεν  ξέρεις  τι  τελικά  είναι αληθινό και  τι  ψεύτικο!    Η  φυσική παρουσία του άλλου  εξαφανίζεται  σιγά, σιγά,  και  η ουσιαστική  επικοινωνία σχεδόν  κατακρεουργείται.

 Σαν  ένα   άλλο  είδος  ''ρομπότ '',  αποκόβεται  σιγά, σιγά   από  την  ψυχική και πνευματική του υπόσταση,  σωπαίνει  για όλα,   χάνοντας  το πραγματικό νόημα της  ζωής και έτσι   δεν συνειδητοποιεί  όπως  θα έπρεπε  την ύπαρξή του,  το θαύμα, που ο ίδιος είναι  μέσα  στο σύμπαν.  ''Τη δωρεά που είμαστε από το Θεό, αλλά πόσο λάθος τη συλλάβαμε''   όπως  μας λέει ο Οδυσσέας Ελύτης. 

 Αλλά η ποίηση, που  έχει την ικανότητα  να σε συνδέει  με   το  ανώτερο, το υπερβατικό  και το  ανείπωτο,

 Αυτή, η μαγική  ιέρεια της τέχνης,  που βλέπει  πώς    όσο  πιο  βαθιά  πάνε  οι  ρίζες των δέντρων, τόσο  πιο  ψηλά ανεβαίνουν και   αγγίζουν τον  ουρανό,  το τριαντάφυλλο, που ανθίζει  ακόμα και μέσα  στο συρματόπλεγμα, που συγκινεί και  ευαισθητοποιεί,  που βλέπει πόσο   δίκαια  ο ΗΛΙΟΣ  φωτίζει όλους  τους  ανθρώπους στη  Γη,  που  ''Είναι  πάντα στο παρόν, στο  πρώτο   κάλεσμα    της  εποχής'',  όπως  μας λέει  ο Ρίτσος,  

 που  δεν  σωπαίνει,  δεν πλανεύεται, δεν   συμβιβάζεται, ούτε υποτάσσεται, που   στοχάζεται  βαθιά  και όλα  τα αντιλαμβάνεται. . . 

 Έτσι και  τώρα, σε αυτήν την  δύσκολη  εποχή,  όπου τα  μέτωπα είναι πολλά,  και  κινδυνεύει να χαθεί  η  ποιότητα  και  η  πίστη μας  στον άνθρωπο, διώχνει την ομίχλη και φωτίζει το πραγματικό μεγαλείο,  που κρύβεται  μέσα μας.  Επικαλείται την  αγάπη  που  αισθάνεται   για τα ανθρώπινα πλάσματα  και   βροντοφωνάζει  στους  ποιητές,   να μην χαθεί  η  πίστη   τους  στον άνθρωπο!  

 Και έτσι ο ποιητής εμπνεόμενος θα γράψει…

 Πίστη  στον  Άνθρωπο

 Θα επικαλεστώ  την Αγάπη, 

την ώρα  που το φως  ξεχύνεται στον ωκεανό του σύμπαντος 

Εκεί, όπου ο αιθέρας πλάθει  ουράνιες  υπάρξεις,  

θα  αναγεννήσω τη στείρα  μήτρα  να  καρπίσει το όνειρο!  

Την  ώρα ετούτη,  που  η  Άνοιξη μεσουρανεί και  ανθίζει  τον παράδεισο, ανυψώσου  από  το έρεβος του σκότους,

φύγε  από  την ανημποριά σου.    

Κοίτα   εκείνη  την  κάμπια, που  ξέρεις  ότι θα  γίνει πεταλούδα,

Κοίτα  εκείνα  τα  μυρμήγκια, που τα  είπαν  αδύναμα, 

μα ξέρεις, πώς όταν  ενώνονται  υπερπηδούν όλα  τα εμπόδια   

Κοίτα  βαθιά το μεδούλι της ύπαρξής σου, 

Εκεί,  πλάθεται ολόκληρος  στρατός να πολεμήσει τον  εχθρό, ορατό και αόρατο,  για να  σε κρατήσει δυνατό και ολοζώντανο  στη γη

Πίστεψε πώς ό,τι παραμένει ουτοπία   

είναι  γιατί απλώς  δεν το  πίστεψες πολύ!

 Και  ενώ  αρκεί  ένα  ποίημα  για να σου  μιλήσει  για  την κρυμμένη   δύναμη του ανθρώπου ,  για μένα  χρειάστηκαν   ατέλειωτες    ώρες  διαβάσματος  και πολύ ξενύχτι, για να  συλλάβω  αυτό το μεγαλείο, όταν  στην  περίοδο   του  κορωνοιού,   μελετούσα  τις δυνατότητες του ανθρώπινου οργανισμού, που έχει την έμφυτη ικανότητα   να επιβιώνει  όρθιος και υγιής  από καταβολής  κόσμου , μέσα από έναν αξιοθαύμαστο  μηχανισμό αυτοΐασης, μέσα  από  μια απίστευτη δύναμη, ένα πραγματικό θαύμα  ασύλληπτης ευφυΐας και σοφίας για  τον  οποίο  δεν μας μίλησε  και δεν μας  δίδαξε ποτέ  κανείς.

 Η  ποίηση  όμως, αυτή  η  υπέρτατη  τέχνη του λόγου,    γνωρίζει  καλά   όλα  τα  κρυμμένα  μυστικά του σύμπαντος  και σε  αφήνει  να σηκώνεις το πέπλο,   για  αυτό   και  ο   Φρόυντ καθόλου  τυχαία   δεν  είχε  πεί:  ''Όπου και αν με πήγαν οι θεωρίες μου, βρήκα ότι ένας ποιητής ήδη είχε πάει εκεί''.

 Στο μαγικό   κόσμο  της  Ποίησης  υπάρχουν όλα  με μια απίστευτη ενότητα και  ελευθερία  και με  έναν διάχυτο σεβασμό,  που δεν επιβάλλεται μέσα από νόμους και κανόνες, αλλά  αναδύεται  αβίαστα, ως μια  βαθιά αναγκαιότητα για  να   συνυπάρξουν όλα με μια  αρμονία και ομορφιά.

 Να  λοιπόν  γιατί  αν  της απλώναμε  λίγο περισσότερο  το χέρι θα  μπορούσαμε να αλλάξουμε τα  δεδομένα.

 Αν η ίδια μας η εκπαίδευση  της έδινε περισσότερο  χώρο, όπως  ακριβώς το είχαν  συλλάβει  οι  Αρχαίοι  Έλληνες, που  έβλεπαν  τον άνθρωπο  ως  σώμα, ψυχή και πνεύμα. Δεν μάθαιναν τυχαία  τα παιδιά  ποίηση και  μουσική. Αν  και σήμερα  τα παιδιά  μελετούσαν  βαθιά  μεγάλους  συγγραφείς και  ποιητές και  προσπαθούσαν να επικοινωνήσουν  ουσιαστικά με την κάθε φράση και τον κάθε στίχο, να  γίνουν   παρατηρητές  του κόσμου και  του εαυτού τους,   θα  σμίλευαν αλλιώς  τις  ψυχές τους. 

 Θα βάθαινε η σκέψη τους,  η παρατηρητικότητά  τους. Θα επερχόταν  μια αφύπνιση  και  θα  άλλαζε η συνειδητότητά  τους, για  το  τι είναι  ο  άνθρωπος και ο  κόσμος.  Έτσι θα  φτιάχναμε  πλάσματα με συνείδηση, ήθος  και  με αξιακό  κώδικα  ακλόνητο.  

 Αυτή θα ήταν η μόνη πραγματική  αντίσταση  στην ανείπωτη  διαφθορά  και παρακμή του σύγχρονου  κόσμου, όπου πίσω από κάθε πράξη,  δεν είναι παρά  το  χρήμα,  το κέρδος και  τα συμφέροντα.

Θέλουν  όμως   αυτοί  που  αποφασίζουν   για τις  τύχες   του κόσμου  άραγε  τους  ποιητές και τους μεγάλους καλλιτέχνες;  Η  τέχνη  δυστυχώς,  αν και είναι  η  υψηλότερη πηγή  παιδείας, η έκφραση  της  ανθρώπινης   ψυχής, που  μπορεί να  μας φτάσει  στην ανώτερη  εκδοχή του εαυτού  μας,  έμεινε  δυστυχώς έξω   από  την  παιδεία. 

 Πριν λίγες ημέρες  γιορτάσαμε  την  Παγκόσμια Ημέρα  Ποίησης.     Έγιναν υπέροχες εκδηλώσεις και  βεβαίως είναι αναγκαίο να διαβάζονται  τα   ποιήματα παλαιότερων  και  νεοτέρων δημιουργών.  Να ηχήσει  ο λόγος  της  ποίησης, να  απλωθεί  και να μην παραμένει  σε μια μειονότητα. Αλλά  αν  δεν κάνουμε πράξη τα όσα μας λένε  τα  ποιήματα; Τι πετυχαίνουμε ακόμα και αν διαβάσουμε  μεταξύ μας το πιο ωραίο και  το  πιο δυνατό ποίημα  του  κόσμου; Μια ολιγόλεπτη συγκίνηση,   ένας  ρίγος   και  τελειώνει εδώ   η  αποστολή του  ποιητή και του κάθε  πνευματικού ανθρώπου;   

 Επειδή όμως ''Η ποίηση έχει μεγάλη  κοινωνική  σημασία  και  οι  ποιητές είναι  οι οργανωτές του κοινωνικού συναισθήματος'',  όπως μας λέει    ο Ρίτσος,  

 … Είναι η ώρα  που  πρέπει οι  ποιητές να  ενωθούν!

 Υπό την  απειλή μια νέας πανδημίας άγνωστης Χ, όπως την αποκαλούν σαν  να είναι μάντηδες Κάλχες, αλλά και μιας μεγαλύτερης απειλής από έναν  πόλεμο  με πυρηνικά  ή ακόμα και  από την  αλόγιστη χρήση της  τεχνητής  νοημοσύνης, αν  οι  ποιητές,  δεν  μιλήσουν τώρα, και  αφήσουν την  κοινωνία  σε  αυτήν  την   αφόρητη  σιωπή, κατά  πόσο   θα έχουν   εκπληρώσει  την  αποστολή τους , σε  μια  τόσο  κρίσιμη ιστορική περίοδο της ανθρωπότητας;

 Τι  θα  απαντήσουμε   στα  παιδιά  του μέλλοντος  για  αυτή  τη  σιωπή,   όταν  στο  όνομα  της  τέχνης, καταπατάται ακόμα και  κάθε ίχνος ιερότητας,   και  δεν κινδυνεύει  να χαθεί μονάχα   ο πολιτισμός μας και η ταυτότητά  μας,   κινδυνεύει  να χαθεί  ο ίδιος  ο άνθρωπος,  έτσι όπως  τον  έπλασε  ο ίδιος  ο  ΔΗΜΙΟΥΡΓΟΣ…. Ο  Ποιητής  των όλων!

Οι  μεγάλοι   επαναστάτες  του κόσμου,  πιστεύω  πως μέσα τους  ήταν   βαθιά   ποιητικές  ψυχές.   Ήταν  ελεύθερες και ανυπότακτες  υπάρξεις,  που  δεν  βολεύονταν καθόλου στο άδικο, στην ασέβεια,  στην σκλαβιά,  και  στην υποταγή, ακόμα και αν  τους χάριζαν  όλα τα πλούτη  του κόσμου! 

 Ο  λόγος  τους,  είχε  μεταμορφωτική και  εμψυχωτική δύναμη.  Ξεσήκωνε, συσπείρωνε  τους ανθρώπους και  τους  έκανε μια  γροθιά.  

 Από  ένα  λόγο ξεκίνησε  μία ολόκληρη δημιουργία 

 ''Εν  αρχή  ην ο λόγος …'' 

Ο  ποιητικός  λόγος  εμπνέει,  αγγίζει τη ψυχή,  έχει  δύναμη,  είναι ικανός  να κάνει  ολόκληρη επανάσταση  

 ''Κάλλιο  είναι μιας ώρας ελεύθερη ζωή, παρά σαράντα χρόνους, σκλαβιά και φυλακή''

 

Εδώ   λοιπόν  σήμερα  στην  Κόρινθο, με  τον εμβληματικό  μας Πήγασο, το κατατεθέν σύμβολο της πόλης μας,  όπου  κάποτε λατρευόταν ο Απόλλωνας, ο Θεός του φωτός, όπου αποκάλυπτε  την Αλήθεια  και όλα  τα  ομο-πολούσε ,  τα έφερνε  δηλαδή γύρω από έναν πόλο,  τα ένωνε και τα απάλλασσε από τα κακά, όπως  ο Ήλιος  με τους  πλανήτες,  στο  γαλαξιακό μας σύστημα,  ας   ενωθούμε  όλοι  οι  ποιητές  με βαθιά  αγάπη για τον άνθρωπο  και  την πατρίδα μας  και ας κάνουμε τη  φωνή της ποίησης κραυγή,   που θα σπάσει   τη σιωπή  του κόσμου.   Ας  σμίξουμε  με όλους εκείνους που αναζητούν το ίδιο όραμα   και ας γεμίσουμε   τη γη ελπίδα.  Η απραξία μας ας μην γίνει το  μέλλον μας!

 Στην ευλογημένη αυτή χώρα,  όπου  οι  πρόγονοι μας  κατάφεραν  και  σκόρπησαν στη γη  τόσο φως, εμείς  ως  αυθεντικοί  ποιητές, ας διεκδικήσουμε  τα δίκαια  και  τα ανθρώπινα για να ξαναγίνει η Ελλάδα η χώρα του Φωτός και του Πολιτισμού!

 Ας είναι αυτή η δική μας Μεγάλη Επανεκκίνηση της Ανθρωπιστικής Επανάστασης του Πνευματικού Ανθρώπου ως απάντηση στο “Great Reset”  ” και του Μετανθρώπου στη Νέα Τάξη  Πραγμάτων και στην Παγκοσμιοποίηση.  

 Αυτό  έχουμε χρέος  να κάνουμε αν  θέλουμε να  δικαιώσουμε  την  ανθρώπινη  ύπαρξη  πάνω στη  Γη. 

 Όταν θα σου απλώνει το χέρι ο άνθρωπος του Μέλλοντος - ΤΕΧΝΗΤΟ- ΆΝΘΡΩΠΟΣ εσύ οφείλεις άνθρωπε να  παραμένεις Άνθρωπος !

 Γιατί  ''αν   θέλεις να λέγεσαι  άνθρωπος'' μας λέει  ο  Τάσος  Λειβαδίτης,  ''δε θα πάψεις ούτε στιγμή ν’ αγωνίζεσαι για την ειρήνη και για το δίκιο. Θα βγεις στους δρόμους, θα φωνάξεις, τα χείλια σου θα ματώσουν απ’ τις φωνές,  το πρόσωπό σου θα ματώσει από τις σφαίρες, μα ούτε βήμα πίσω! Μπροστά σε τίποτα δε θα δειλιάσεις και ούτε θα φοβηθείς''. 

Αυτό  το υπέροχο  ποίημα  του Τάσου  Λειβαδίτη  είναι ένα πραγματικός ύμνος  για  την ελευθερία  και  τον άνθρωπο!    Και είναι   τραγικά  επίκαιρος.  

 

Σημειώσεις:

 1. Τις  πολύτιμες πληροφορίες  για το  θεό  Απόλλωνα  στην αρχαία Κόρινθο  τις  άντλησα  και  από το  κανάλι  ''Φρυκτωρίες''-  ''Οι ιδιότητες και τα σύμβολα του θεού Απόλλωνος'' – Γιώργος Λαθύρης

 2.  Το  ποίημα   ''Πίστη  στον Άνθρωπο''  το  έγραψα  όταν   στην  περίοδο   του κορωνοιού,  μελετούσα  το   ανοσοποιητικό σύστημα μέσα από τα  βιβλία του  καθηγητή Μικροβιολογίας του Πανεπιστημίου Πατρών, Γεωργίου Δημητρακόπουλου, του   γιατρού Βασίλη Βαλαώρα και του Παιδιάτρου - Λοιμωξιολόγου Ιωάννη Καβαλιώτη,  προσπαθώντας  να καταλάβω πως το ίδιο μας  το  ανοσοποιητικό σύστημα μπορεί να μας προστατέψει από  κάθε παθογόνο εισβολέα.   Συνειδητοποιούσα για  μια  ακόμη φορά την απίστευτη  ευφυΐα  και σοφία  του  ανθρώπινου οργανισμού, που  είναι  ικανός  να  αναγνωρίζει και να  εξουδετερώνει  με έναν αξιοθαύμαστο τρόπο, πλήθος παθογόνων μικροοργανισμών  και  έτσι  να επιβιώνει  υγιής από καταβολής  κόσμου. Ίσως το  πιο σημαντικό  όπλο  του   ανθρώπου για το  οποίο  δεν μας  μίλησε ποτέ κανείς, προκειμένου να  έχουμε  όλοι  ένα  σωστά  ρυθμισμένο ανοσοποιητικό  σύστημα,  ώστε  να αντιμετωπίζουμε  πλήθος ασθενειών (ακόμα και τον καρκίνο) και  να  προστατευόμαστε από κάθε τι  εξωγενές (γνωστό ή άγνωστο), που μπορεί να μας δημιουργήσει  σοβαρά προβλήματα  στην  υγεία μας.

 Γεωργία  Γιαμπουράνη